BAKLAVA TARİHİ

Birçok ulusun mutfağında yer etmiş baklavanın kime ait olduğu yönündeki tartışmalar yüzyıllardır devam ediyor. 8 Ağustos 2013 yılında baklavanın Türk tatlısı olduğu Avrupa Birliği komisyonu tarafından tescillense de kökenine yönelik tartışmalar sona...

Birçok ulusun mutfağında yer etmiş baklavanın kime ait olduğu yönündeki tartışmalar yüzyıllardır devam ediyor. 8 Ağustos 2013 yılında baklavanın Türk tatlısı olduğu Avrupa Birliği komisyonu tarafından tescillense de kökenine yönelik tartışmalar sona ermedi. Osmanlı Döneminde bugünkü halini aldığı ifade edilen baklavanın nasıl türediğiyle ilgili ise 3 teori değerlendiriliyor. Bunlardan ilki baklavanın Roma mutfağındaki plasenta kekinden türediğidir. Bir başka teori ise baklavanın Orta Asya Türklerinin katmanlı ekmek yemeği baz alınarak geliştirildiğidir. Üçüncü iddianın odağında ise Farslar bulunuyor. Buna göre Farsların lauizanaq yemeği baklavanın gelişmesi için ilham olmuş. Kökeni ile ilgili tartışmalar süredursun baklavanın bugünkü noktaya gelmesinde en büyük pay sahibinin Osmanlı Devleti olduğu tartışılmaz bir konu. Osmanlı’da bayramlarda, düğünlerde ve özel kutlamalarda en çok tercih edilen tatlı türü her zaman baklava olmuştur. Bir tür zenginlik simgesi olan baklava sadece kutlamalarda değil çeşitli devlet törelerinde de karşımıza çıkıyor. Hatta öyle ki Osmanlı’da Ramazan ayının 15. gününde padişah tarafından Yeniçerilere tepsilerle baklava ikram edilirdi ve yapılan bu törene Baklava Alayı denirdi. 18. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bu gelenek, padişah tarafından askerlerini hoş tutmak amacıyla yapılırdı. Her on askere bir sini olarak hazırlanarak, saray mutfağı önünde servis edilirdi. Yeniçeri başı olan Silahtar Ağa’nın ilk siniyi almasından sonra bütün siniler Yeniçerilere verilirdi. Amirleri önde, sinileri taşıyan askerler arkada kışlalarına giderlerdi. Baklavayı Osmanlı saltanatının bir sembolü haline getiren bu gelenek, Yeniçeri Ocağı ile birlikte tarihe karıştı. En son baklava alayı, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından iki ay önce yapılmıştı. Osmanlı İmparatorluğu’nda bir devlet törenine adını vermiş olan baklavanın, kökeni hangi etnik topluluğun geleneksel mutfak kültüründe olursa olsun, Osmanlı kültürüne ait sayılmasının dayanağı olarakta bu gelenek gösteriliyor.

Baklava kelimesi nereden türemiştir?

Baklava sözcüğü Türkçe kökenlidir. Eski Türkçede baklağu, baklağı olarak geçer. Baklava kelimesinin Türkçe olduğuna diğer bir delil hamurun açılmasında kullanılan oklava kelimesinin eski dilde oklağa, oklağu, oklâ, oklağı gibi kullanımlarının olması hatta bunun 1500 yılından evvelki yazılı eserlerde de geçmesidir. Bazı kaynaklarda ‘baklava’ isminin Moğolca ‘bağlamak, sarmak’ anlamına gelen baγla- sözcüğünün üstüne Türkçe fiil eki getirilerek türetilmiş olabileceği de belirtilmiştir ancak Moğolca’daki baγla- fiili de Eski Türkçe'den bir alıntıdır.

Günümüzde Baklava

Baklava denilince ilk akla gelen hiç şüphesiz Gaziantep’tir. Antep fıstığıyla yapılmış baklavalar oldukça rağbet görmektedir. Baklavanın içerisine konan malzemeler yöresel olarak farklılık gösterebilmektedir. Ağırlıklı olarak Güney Doğu Anadolu’da yapılan baklavalarda Antep fıstığı, Karadeniz’de fındık, İç Anadolu’da ise ceviz tercih edilmektedir. Ege’de yapılan baklavalar çoğunlukla bademli hazırlanırken, Trakya’da ise daha çok susam kullanılmaktadır. En çok rağbet göreni Antep fıstıklı olan olsa da ekonomik nedenlerden ötürü cevizli olanlarına sıklıkla rastlanır. Kırk kat incecik yufkadan yapılan baklava dünyanın pek çok yerinde bilinen bir tatlıdır. Temel malzemesi nişastadır. Havanda ya da çeşitli şekillerde ezilmiş olan iç malzemesinin ardından sıcak olarak şerbeti eklenir. İç malzemesinin bol ve şerbetinin kıvamlı olması kalitesini gösterir. Sadece şerbet eklenerek değil süt ve bal şerbeti ile yapılan türleri de mevcuttur.