Yörelere Göre Baklava Çeşitleri
Türk mutfağının ve dünya gastronomisinin en özel yıldızlarından biri olan baklava, incecik yufkası, yöresel lezzetlerle çeşitlenen iç harcı ve tam kıvamındaki şerbetiyle damaklarda unutulmaz bir şölen oluşturur. Yalnızca bir tatlı olmanın ötesinde, nesiller süresince aktarılan bir kültür mirası, bir ustalık belirtisi ve en özel anların vazgeçilmez ikramıdır. Bayram sevincinden kutlama sofralarını zenginleştiren baklava çeşitleri, her diliminde Anadolu’nun binlerce yıllık geçmişini ve zenginliğini barındırır.
Baklava Nerenin? Tarihçesi ve Kökeni
Baklavanın kökeni, zengin tarihi kadar aşamalı ve tartışmalı bir konudur. Baklava nerenin sorusunun yanıtı, pek çok medeniyetin izlerini taşıyan geniş bir alana yayılmıştır. Tarihsel kanıtlar, baklavanın günümüzdeki formuna en yakın halinin Osmanlı saray mutfağında, özellikle Topkapı Sarayı’nda şekillendiğini gösterir. Sarayda düzenlenen şenliklerin ve ziyafetlerin baş tacı olan baklava çeşitleri, padişahların ve devlet erkanının beğenisine sunulan özel bir lezzettir. Hatta Ramazan ayının on beşinde, padişahın bir iltifat göstergesi olarak Yeniçerilere tepsilerle baklava gönderdiği “Baklava Alayı” adeti, bu tatlının Osmanlı İmparatorluğu’ndaki önemini gözler önüne serene en özel örneklerden biridir.
Türkiye’de Yörelere Göre Baklava Çeşitleri
Anadolu’nun bereketli toprakları, baklavaya her yerde farklı bir tat ve kimlik kazandırmıştır. Bu zenginlik, Türkiye’yi tam bir baklava cennetine dönüştürür ve her damat zevkine uygun sayısız baklava çeşitleri sunar. Bu zenginlik, yalnızca coğrafi farklılıklardan değil, ayrıca o yörenin tarımsal zenginliğinden, ikliminden ve kültürel alışkanlıklarından da beslenir.
Güneydoğu Anadolu, özellikle Gaziantep, baklavanın başkenti olarak kabul görürken, burada yetişen benzersiz “boz fıstık” ile hazırlanan fıstıklı baklava bir marka haline gelmiştir. Karadeniz’e doğru yol aldığımız zaman fındığın ve tereyağının enfes aroması baklavalara siner. İç Anadolu’da ceviz dikkat çekerken, Ege’nin kendine özgü kültürü baklavaya daha sade ve hafif yorumlar getirir.
Gaziantep Usulü Baklava Çeşitleri
Gaziantep, baklava denildiği zaman akla ilk gelen şehir olmanın hakkının sonuna dek verir. Antep baklavasını diğerlerinden ayıran en temel özellikler; kullanılan malzemenin kalitesi, ustaların işliği ve nesillerdir aktarılan geleneksel üretim bilgisidir. İncecik, neredeyse şeffaf açılan yufkalar, Urfa’dan gelen sadeyağ, sert buğday unundan elde edilen hamur ve tabi ki, bölgenin sembolü olan, kendine özgü aromasıyla ünlü Antep fıstığı bu benzersiz lezzetin ana taşlarıdır. Gaziantep, klasik fıstıklı baklavanın yanı sıra, yenilikçi ve farklı damak tatlarına hitap eden pek çok baklava çeşitleri ile de gastronomi dünyasına yön verir.
Fıstıklı Baklava: Antep’in Efsanesi
Gaziantep’in dünyaya hediyesi olan fıstıklı baklava, baklavanın en saf ve en bilinen halidir. Yaklaşık 40 kat incecik yufka arasına, hasat zamanının başında toplanan ve “boz iç” olarak tanınan en kaliteli Antep fıstığının serpilmesiyle hazırlanır. Fıstığın o canlı yeşil rengi ve yoğun aroması, sadeyağın kokusuyla birleşerek baş döndürücü bir lezzet şöleni oluşturur. Fırında altın sarısı rengini alana dek pişirildikten sonra, kıvamı özenle ayarlanan sıcak şerbetle buluşturulur. İyi bir fıstıklı baklava, çıtır çıtır sesi, ağızda dağılan yapısı ve damağı yormayan dengeli şeker oranı ile kendisini belli eder.
Soğuk Baklava ve Soğuk Baklava Tarifi
Son zamanların en popüler tatlılarından biri olan soğuk baklava, geleneksel baklavaya modern ve ferahlatıcı bir yorum getirir. Normal baklavaya nazaran daha hafif olan soğuk baklava, şerbetinde su yerine süt kullanılmasıyla farkını ortaya koyar. Fırından çıkan sıcak baklavanın üzerine dökülen soğuk sütlü şerbet, yufkaların hafifçe yumuşamasını sağlarken, lezzetini de dengeler. Üzeri de bol kakao ve rendelenmiş çikolatayla kaplanarak hem görsel hem de tatsal olarak zenginleştirilir. Bu benzersiz lezzet için evde denenebilecek bir soğuk baklava tarifi de son derece popülerdir.
Midye Baklava Çeşitleri (Fıstıklı ve Cevizli)
Görüntüsüyle iştah açan midye baklava, ismini aldığı midye biçimindeki büzgülü formuyla diğer baklava çeşitleri içerisinde hemen fark edilir. Bu özel şekil, incecik açılan yufkaların arasında nişasta ve irmikten hazırlanan özel bir kaymak sürüldükten sonra oklava yardımıyla büzülerek verilir. Ortasına bolca Antep fıstığı ya da ceviz konularak kapatılan hamurlar, tepsiye dizilip üzerine bolca sadeyağ gezdirilerek fırınlanır. Fıstıklı midye baklava, Antep fıstığının yoğun lezzetini sevenler için uygun bir alternatifken, cevizli midye baklava da cevizin kendine özgü aromasını tercih edenlere hitap eder. Her iki çeşidi de çıtır dokusu ve içerisinde yumuşak kaymağıyla unutulmaz bir lezzet tecrübesi sunar.
Karadeniz ve Marmara’da Sevilen Baklava Çeşitleri
Karadeniz ve Marmara bölgeleri, kendine özgü coğrafi ve kültürel özellikleriyle baklava geleneğine farklı yorumlar katar. Özellikle Karadeniz’in yaylalarından elde edilen mis kokulu tereyağları, baklavalara benzersiz bir lezzet ve aroma katar. Marmara Bölgesi de Osmanlı saray mutfağına olan yakınlığı sayesinde köklü bir tatlı kültürüne sahiptir ve baklavayı hem geleneksel hem de modern formlarıyla yaşatır. Bu bölgelerdeki baklava çeşitleri, daha çok evlerde, özellikle bayram gibi özel günlerde titizlikle hazırlanır ve aile mirası tariflerle nesilden nesile aktarılır.
Cevizli Baklava ve Cevizli Midye Baklava
Anadolu’da en yaygın yapılan ve sevilen baklava çeşitlerinden bir tanesi olan cevizli baklava, özellikle Karadeniz ve Marmara bölgelerinde popülerdir. Fıstığın bulunabilirliğinin daha az olduğu bu bölgelerde, bolca yetişen ceviz, baklavaların iç harcını zenginleştirir. İncecik açılan yufkaların arasına serpiştirilen kaliteli ceviz içi, tereyağı ve şerbetle birleştiğinde ortaya klasik ve vazgeçilmez bir lezzet çıkar. Cevizli midye baklava da, midye baklavanın estetik sunumunu cevizin doyurucu lezzetiyle buluşturan harika bir seçenektir. Cevizin hafif buruk tadı, şerbetin tatlılığıyla harika bir denge oluşturarak cevizli baklava severler için farklı bir tecrübe sunar.
Trabzon Usulü Tereyağlı Baklava
Trabzon ve çevresinde baklava, bölgenin en değerli ürünü olan tereyağıyla bir başkalaşır. Trabzon usulü baklavanın en belirgin özelliği, hamurunda ve katmanları arasında bolca kullanılan, yayıkta yapılmış, mis kokulu tereyağıdır. Bu tereyağı, baklavaya yalnızca lezzet katmakla kalmıyor, ayrıca piştikten sonra kat kat ayrılan, çıtır çıtır bir doku kazandırır. İç harcında çoğunlukla ceviz ya da fındık kullanılan bu baklava, bölge halkı tarafından çoğunlukla evlerde, büyük tepsilerde hazırlanır.
İç Anadolu ve Ege Usulü Baklavalar
İç Anadolu ve Ege Bölgeleri, baklavayı kendi yerel tatları ve gelenekleriyle buluşturarak elsiz yorumlar geliştirmiştir. Tahıl Ambarı olarak bilinen İç Anadolu’da, hamur işi tatlılara olan yatkınlık baklava yapımına da yansımıştır. Bu bölgede baklavalar çoğunlukla daha doyurucu, bol cevizli ve ev yapımı usulleriyle ön plana çıkar. Ege Bölgesi de zeytinyağlıları ve otlarıyla meşhur olsa da şerbetli tatlılar konusunda da zengin bir donanıma sahiptir. Ege’de baklava, çoğunlukla daha hafif şerbetli ve cevizli olarak seçilir.
Kayseri’nin Kat Kat Cevizli Baklavası
Kayseri mutfağı, mantısıyla ünlü olduğu kadar hamur işi tatlılarıyla da iddialıdır. Kayseri’de yapılan cevizli baklava, çoğunlukla “Güllü Baklava” olarak da bilinen, kendine özgü şekliyle dikkat çeker. İncecik açılan yufkaların tek tek oklavayla satılıp büzüldükten sonra gül şekli verilmesiyle hazırlanan bu baklava hem göze hem de damağa hitap eder. İç harcında bolca dövülmüş ceviz kullanılır ve üzerine gezdirilen eritilmiş tereyağıyla fırınlanır. Şerbeti, diğer bölgelere nazaran bir miktar daha yoğun olabilir.
İzmir ve Ege Bölgesi Özel Baklava Çeşitleri
İzmir ve Ege Bölgesi’nde baklava kültürü, çoğunlukla klasik cevizli baklava etrafında şekillenir. Yörenin genel damak zevkine uygun, baklavalar çoğunlukla daha hafif ve daha az şerbetli olarak tercih edilebilir. Antep fıstığının yerini neredeyse tamamen ceviz almıştır. Bölge halkı, şerbetli tatlılar içerisinde şambali, revani ve lokma gibi lezzetlere daha çok ağırlık verse de, özellikle bayram sofralarında ev yapımı cevizli baklavanın yeri ayrıdır.
Evde Yapılabilecek Pratik Baklava Tarifleri
Baklava yapmak büyük bir ustalık ve sabır istese de, doğru tarif ve birkaç incelikle evde de harika sonuçlar elde etmek mümkündür. Kendi mutfağınızda, sevdikleriniz için hazırlayacağınız bir tepsi baklavanın keyfi daha biçilemezdir. İster klasik bir lezzet arayışında olun, ister on zamanların popüler tadı soğuk baklavayı denemek isteyin, ev yapımı baklava tarifi alternatifleriyle konuklarınızı şaşırtabilirsiniz.
Klasik Baklava Tarifi (Adım Adım)
Evde klasik bir cevizli ve fıstıklı baklava yapmak için ilk önce hamuru hazırlamanız gerekir. Yoğurt, sıvıyağ, yumurta, sirke ve unla ele yapışmayan bir hamur yoğurun. Hamuru ceviz büyüklüğünde bezelere ayırıp üzerini nemli bir bezle örterek dinlendirin. Şerbeti için şeker ve suyu kaynayıp, kıvam alınca birkaç damla limon suyu ekleyip soğumaya bırakın. Bezeleri nişasta vasıtasıyla olabildiğince ince açın. Tepsiyi yağlayıp yufkaların yarısını, aralarını eritilmiş tereyağıyla yağlayarak üst üste dizin. Ortasında bolca ceviz ya da fıstık serpin. Kalan yufkaları da aynı biçimde dizdikten sonra baklavayı istediğiniz biçimde dilimleyin. Üzerine kalan kızgın tereyağınız gezdirip önceden ısıtılmış fırında alt üst kızarana dek pişirin. Sıcak baklavaya soğuk şerbeti döküp dinlendirdikten sonra servis edebilirsiniz.
Soğuk Baklava Tarifi (Ev Usulü)
Evde soğuk baklava tarifi denemek adına hazır baklavalık yufka kullanmak işinizi kolaylaştırır. Eritilmiş tereyağı ve sıvıyağ karşımı hazırlayın. Baklavalık yufkaların yarısını, her kayı yağlayarak tepsiye dizin. Arasına bolca Antep fıstığı ya da fındık kırığı serpiştirin. Kalan yufkaları da aynı şekilde kat kat dizin ve dilimleyin. Kalan yağı üzerine gezdirip fırında pişirin. Şerbeti için süt, şeker ve bir miktar suyu kaynatıp soğutun. Fırından çıkan ve ilk sıcağı geçen baklavanın üzerine soğuk sütlü şerbeti gezdirin. Şerbeti tamamen çektikten sonra buzdolabında en az 2-3 saat dinlendirin. Servis etmeden önce üzerine bolca kakao ve rendelenmiş sütlü çikolata serpin.
Evde Midye Baklava Yapımı
Evde midye baklava yapmak biraz daha el oyalayıcı olsa da sonuç buna değecektir. Klasik baklava hamurunu hazırlayıp dinlendirin. Kaymağı için süt ve irmiği pişirip soğutun. Hamur bezelerini çok ince açtıktan sonra yufkanın üzerine bolca nişasta serpip oklavaya gevşek olacak biçimde sarın. Oklavanın iki ucundan ortaya doğru büzerek yufkayı çıkarın. Büzgülü yufkayı 10-12 cm aralıklarla kesin. Her parçanın ortasına hazırladığınız irmikli kaymaktan ve ceviz veya fıstıktan koyarak ikiye katlayıp midye şekli verin. Yağlanmış tepsiye dizip üzerin eritilmiş tereyağı gezdirin ve fırında pişirin. Sıcak baklavaya soğuk şerbet dökerek tatlınızı tamamlayın.
Baklava Çeşitleri Hakkında Sık Sorulan Sorular (SSS)
Baklava, zengin tarihi ve zengin çeşitleriyle her daim merak uyandıran bir tatlı olmuştur. Yapımı, kökeni, malzemeleri ve en iyi nerede yeneceği gibi konularda akıllara takılan pek çok soru vardır. Bu kısımda, baklava ve baklava çeşitleri hakkında en çok sorulan soruları ve yanıtlarını bir araya getirdik.
Baklava hangi yöreye aittir?
Baklavanın kökeni Mezopotamya’ya dayansa da, günümüzdeki halini Osmanlı saray mutfağında almıştır. Bundan dolayı tek bir yöreye ya da ülkeye ait demek zordur. Fakat Türkiye’de Gaziantep, baklavacılık geleneğinin en güçlü olduğu, coğrafi işarete sahip ve bu tatlıyla özdeşlemiş şehirdir.
Soğuk baklava nasıl yapılır?
Soğuk baklava, normal baklava gibi hazırlanıp pişirildikten sonra, su yerine süt ile hazırlanan şerbetle tatlandırılır. Fırından çıkan sıcak tatlının üzerine soğuk sütlü şerbet dökülür ve üzeri kakaoyla kaplanarak buzdolabında dinlendirilir.
Midye baklava hangi malzemelerle hazırlanır?
Midye baklavanın hamuru un, yumurta, yoğurt, sirke gibi klasik baklava malzemeleriyle hazırlanır. Ayırıcı özelliği, katlarının arasında irmik ve sütten yapılan özel bir yalancı kaymak olmasıdır. İç harcında da isteğe göre Antep fıstığı ve ceviz kullanılır.
Fıstıklı ve cevizli baklava arasındaki fark nedir?
En ana fark, iç harç olarak kullanılan malzemedir. Fıstıklı baklava, kendine özgü aroması ve rengiyle bilinen Antep fıstığıyla yapılırken, cevizli baklava daha yaygın olan ve farklı bir lezzete sahip cevizle hazırlanır.
Evde baklava yaparken nelere dikkat edilmeli?
Evde baklava yaparken yufkaların çok ince açılması, katlar arasında kaliteli ve eritilip tortusu alınmış tereyağı sürülmesi, şerbetin kıvamının doğru ayarlanması ve en önemlisi sıcak baklavaya soğuk şerbet dökülmesi gerekir.
En iyi baklava hangi şehirde yenir?
Bu soru kişisel damak tadına göre değişse de, genel düşünce en iyi baklavanın Gaziantep’te yendiği yönündedir. Şehir, baklavacılıkta bir ekol oluşturmuş, coğrafi işaret almış ve en kalitesi malzemeleri kullanarak bu tatlı bir sanat eserine dönüştürmüştür.